ویندوز UEFI چیست و چه کاربردی دارد؟

تغییر ویندوز یکی از موثرترین روش ها برای افزایش سرعت سیستم عامل است، علاوه بر این، هر چند وقت یک بار به دلیل کندی سیستم، برخی از فایل های ویندوز پاک می شوند و … باید آن را جایگزین کنید. هنگام دانلود یا خرید ویندوز ممکن است با کلمه Windows UEFI مواجه شوید که انتخاب گزینه مناسب را کمی سخت می کند. همچنین در صورت خرید دیسک اشتباه یا عدم سازگاری این نسخه با ویندوز، امکان نصب آن بر روی کامپیوتر شخصی یا لپ تاپ وجود نخواهد داشت. اما ویندوز UEFI چیست و چه کاربردی دارد؟ در این مقاله با آرانکووین همراه باشید تا ابتدا مروری بر UEFI ویندوز و ویژگی های آن داشته باشیم و سپس دلایل جایگزینی UEFI با بایوس را بررسی کنیم.

ویندوز UEFI چیست؟

UEFI یا Unified Extensible Firmware Interface یک رابط نرم افزاری بین سیستم عامل و سخت افزار است که قبل از بوت شدن سیستم اجرا می شود. UEFI در واقع جایگزین بایوس می شود، البته بسیار دقیق تر، پیچیده تر و پیشرفته تر. UEFI چیزی شبیه به یک سیستم عامل خواهد بود و در نتیجه محیط ساده و حالت DOS بایوس های فعلی با یک محیط گرافیکی جایگزین می شود که در آن از ماوس نیز می توان استفاده کرد. UEFI کنترل سیستم را پس از روشن کردن و قبل از راه‌اندازی سیستم عامل در دست می‌گیرد. بنابراین امکاناتی مانند مدیریت گجت های متصل، اطلاعات درایوهای ذخیره سازی، کنترل سرعت فن و … در محیطی جذاب در اختیار کاربران قرار خواهد گرفت.

برخی از مزایای UEFI به شرح زیر است:

• سرعت بارگذاری اولیه سیستم را افزایش دهید
• پشتیبانی از منوهای گرافیکی
• پشتیبانی از ماوس
• قابلیت اورکلاک کردن قطعات سخت افزاری
• پشتیبانی از برنامه های پیش از عملیات مانند بازی ها، پخش کننده های رسانه ای، مرورگرهای اینترنت!
• پشتیبانی شبکه و کار در محیط شبکه قبل از ورود به سیستم!
• پشتیبانی از محیط چند زبانه
• امکان مدیریت گجت های متصل به سیستم

کاربرد ویندوز UEFI چیست؟

ویندوز طراحی شده بر روی پلت فرم UEFI از Secure Boot پشتیبانی می کند. این ویژگی با نظارت بر تمامی مراحل بوت، حداکثر امنیت را برای سیستم به ارمغان می آورد، همانطور که می دانید مایکروسافت فناوری Secure Boot را برای نصب ویندوز 11 فعال کرده است. استفاده از پارتیشن های GPT نیز به یک استاندارد در UEFI تبدیل شده است که به خودی خود یک مزیت مهم برای UEFI Windows و با ارتقای بلوک های 32 بیتی به 64 بیتی می تواند بستری برای استفاده از تجهیزات ذخیره سازی با حافظه بیشتر باشد از 9 ترابایت حافظه، این تعداد در پارتیشن های MBR تنها به 2.2 ترابایت محدود شد. ویندوز با قابلیت UEFI به شما این امکان را می دهد که در صورت پشتیبانی کامپیوتر از این قابلیت و نصب صحیح ویندوز، سرعت بارگذاری، بوت و تمامی قسمت های سیستم عامل را به میزان قابل توجهی افزایش دهید.

انواع UEFI

در حال حاضر دو نوع UEFI وجود دارد:

نوع اول در کنار بایوس سنتی قرار می گیرد. این بدان معناست که بایوس همچنان مانند قبل با ویژگی های مختلف است و کاربر می تواند در صورت نیاز UEFI را فعال کرده و از آن استفاده کند.

نوع دوم بدون بایوس است و UEFI کاملا جایگزین بایوس می شود. البته هدف نهایی UEFI نیز نوع دوم است.

چگونه بفهمیم که سیستم از UEFI پشتیبانی می کند یا خیر؟

برای اینکه بدانید سیستم شما از UEFI پشتیبانی می کند یا خیر، کافی است به منوی بوت ویندوز بروید. اگر دو درایو DVD وجود داشته باشد، یکی با پیشوند یا پسوند، به این معنی است که سیستم از UEFI پشتیبانی می کند. برای بوت شدن و نصب ویندوز UEFI باید همان درایو انتخاب شود و فرمت درایوها مطابقت داشته باشد. برای اینکه متوجه شوید ویندوز UEFI نصب شده است یا خیر، ابتدا منوی RUN را با استفاده از کلید ترکیبی Windows + R فراخوانی کنید، سپس با استفاده از MSINFO32 وارد منوی System Information شوید. در تب System Summary عبارت Legacy facing BIOS Mode به معنی BIOS است و عبارت UEFI طبیعتاً نشان دهنده وجود UEFI ویندوز است. راه آسان تری برای فهمیدن اینکه آیا سیستم از UEFI پشتیبانی می کند وجود دارد، به راحتی می توانید با جستجوی مدل مادربرد در گوگل و مراجعه به سایت سازنده به نوع بایوس و ویژگی های آن پی ببرید.

چه ویندوزهایی از UEFI پشتیبانی می کنند؟

اولین نسخه ویندوز UEFI در ویندوز 7 رونمایی شد، اما امروزه ویندوزهای 7-8-10 و 11 دارای نسخه UEFI هستند، اگرچه تنها نسخه 64 بیتی ویندوز 7 از حالت UEFI پشتیبانی می کند و اگر از نسخه های 32 بیتی استفاده می کنید، فقط در حالت Legacy BIOS قادر به نصب ویندوز خواهد بود. به طور کلی، اگر سیستم حرفه ای و توانایی تبدیل پارتیشن ها به GPT دارید، توصیه می کنیم از UEFI Windows استفاده کنید.

اورکلاک با UEFI

یکی دیگر از ویژگی های جذاب UEFI امکان اورکلاک کردن اجزای سیستم به ساده ترین شکل ممکن است. این دسته بسته به مادربرد و نسخه UEFI می تواند متفاوت باشد و ویژگی های متفاوتی را ارائه می دهد. اما به طور کلی، UEFI از اورکلاک رم به صورت دستی یا با استفاده از پروفایل های XMP، اورکلاک CPU و تا پشتیبانی می کند تا عملکرد سیستم شما را با حفظ ثبات افزایش دهد. همچنین، اگر فن های PWM وجود دارد، می توانید چرخش فن را با توجه به نیاز سیستم کاهش یا افزایش دهید تا از مدیریت دما خوب اطمینان حاصل کنید. توصیه می شود برای افزایش عملکرد و حفظ امنیت سیستم، بایوس خود را دائما به روز نگه دارید.

BIOS چیست؟

با توجه به اینکه UEFI جایگزین بایوس شده است و قرار است کار خود را بهتر انجام دهد، باید بدانیم که بایوس چه می کند و چگونه UEFI آن را بهبود بخشیده است. بایوس (Basic Input / Output System) برنامه ای است که به محض روشن شدن کامپیوتر فعال می شود و کنترل کامپیوتر را در دست می گیرد و پس از اطمینان از ایمن بودن قطعات سخت افزاری، سیستم عامل را اجرا می کند. BIOS جریان داده قبل از بوت بین سیستم عامل و تجهیزات جانبی مانند هارد دیسک، کارت گرافیک، صفحه کلید و ماوس را مدیریت می کند. هنگامی که رایانه روشن می شود، بایوس بررسی می کند که آیا تمام تجهیزات مورد نیاز برای کارکرد صحیح رایانه به درستی کار می کنند یا خیر. سپس Loader سیستم عامل را از هارد دیسک در حافظه بارگذاری می کند.

BIOS سالهاست که به عنوان یک رابط نرم افزاری در رایانه های سازگار با PC / AT وجود داشته است و با وجود توسعه سریع این رایانه ها، بایوس آنها هنوز به شکل اصلی خود وجود دارد. BIOS توسط سیستم های سازگار با PC/AT بر اساس معماری های X86، 16 بیتی و Real Mode تغذیه می شود. در عوض، UEFI‌ برای یک معماری پردازنده خاص نیست. بنابراین می تواند عملکرد یکسانی در فناوری های مختلف داشته باشد. مزیت دیگر UEFI‌ این است که برخلاف بایوس، قابلیت بوت مدرن و پیشرفته را برای همه سیستم‌ها فراهم می‌کند.

Dual BIOS چیست؟

همانطور که می دانید لازمه اصلی ورود به سیستم عامل وجود بیو و طی مراحل آن می باشد. در صورت آسیب دیدن بایوس، دسترسی به سیستم امکان پذیر نخواهد بود. بنابراین برخی از مادربردها برای امنیت بیشتر از بایوس دوگانه استفاده می کنند. اما Dual Bios چیست و چرا هنگام خرید مادربرد باید به آن توجه کنیم؟ این فناوری شامل دو بایوس فیزیکی است که یکی بایوس اصلی و دیگری بایوس پشتیبان نامیده می شود. اگر به هر دلیلی سیستم نتواند Bio اصلی را بارگیری کند، بایوس پشتیبان در بوت بعدی بارگیری می شود تا عملکرد سیستم حفظ شود.

ارتباط UEFI با BIOS چگونه است؟

UEFI به دنبال استانداردسازی دو وظیفه اصلی BIOS است:

• رابط بین سیستم عامل و سخت افزار
• راه اندازی اولیه پلت فرم سخت افزاری

UEFI‌ رابطی است که می‌توان آن را روی بایوس قرار داد یا در سیستم‌هایی که بایوس ندارند به تنهایی کار بایوس را انجام داد. UEFI دو نوع سرویس را تعریف می کند:

• سرویس بوت: شامل متن و کنسول گرافیکی است که می تواند بر روی دستگاه های مختلف اجرا شود.
• Runtime Service: شامل سرویس هایی مانند تاریخ، زمان و NVRAM می شود. NVRAM یک نام عمومی برای هر نوع حافظه ای است که اطلاعات را به طور دائم در خود نگه می دارد و به BIOS اشاره می کند.

تفاوت بین BIOS و UEFI

بدون شک اگر تا کنون با ما بوده اید، اکنون با ویژگی های اصلی UEFI و مزایای آن نسبت به بایوس سنتی آشنا شده اید. UEFI به کاربران امکان پارتیشن بندی و مدیریت درایوهای بزرگ را می دهد، سرعت بوت و ورود به ویندوز را افزایش می دهد و یک رابط گرافیکی برای مدیریت سیستم فراهم می کند. با این حال برخی از سیستم های قدیمی با پشتیبانی بایوس هنوز در بازار یافت می شوند. UEFI با وجود تمام ویژگی های به روز و مفیدش نمی تواند با ویندوزهای قدیمی سازگار باشد و اگر می خواهید ویندوزهای نسل های قبل را اجرا کنید باید به سراغ سیستم های بایوس بروید.

نتیجه

بدون شک تنها چند سال تا حذف کامل BIOS های سنتی و جایگزینی آنها با UEFI فاصله داریم. حتی با وجود هزینه بالای سیستم های UEFI نمی توان از سرعت، کارایی، امنیت و سهولت استفاده از آنها چشم پوشی کرد. علاوه بر این، مایکروسافت با معرفی ویندوز 11 از وجود ویژگی هایی مانند Secure Boot برای نصب اجباری خبر داده است که خود می تواند دلیل خوبی برای مهاجرت به UEFI باشد. آیا فکر می کنید استفاده از ویندوز UEFI برای دور زدن بایوس کافی است؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.